Санхүүгийн мэргэжилтнүүдийн карьер төлөвлөлт

Нийтэлсэн: David Kochanek

     Санхүүгийн карьер нь зөвхөн мөнгөний тухай биш боловч үүнтэй маш ойр юм. Бизнесийн удирдлагаар төгсөн бакалаврын зэрэг авах бол дөнгөж эхлэл нь байдаг. Ийнхүү шинэ мэргэжилтнүүд ямар салбарт хамгийн их эрэлт хэрэгцээтэй байгааг судлан карьераа сонгох үлддэг. Санхүүгийн салбар нь янз бүрийн албан тушаалд өөр өөр ур чадвар, сонирхол шаарддагаараа олон талтай. Санхүүгийн үйлчилгээ нь дотроо цүнхээл боломжуудыг өөртөө багтаасан олон дэд салбаруудтай байдаг. Хувь хүний амжилтын гол түлхүүр бол өөрийн ур чадвар, сонирхолдоо нийцсэн санхүүгийн ажлыг хайж олон хийх юм.

Дор санхүүгийн үйлчилгээний салбарын түгээмэл карьеруудыг үзүүлэв.

Хувьцааны зах зээлийн таван гол цуу яриа

By Investopedia Staff AAA | 

    Азгүйтэл яг л  Libor, London Whale-ын гутамшигт явдал шиг болоход, бас  шинжээчдийн сонирхлын зөрчилдөөнтэй үед  хөрөнгө оруулагчдын итгэл сул байдаг. Маш олон хөрөнгө оруулагчид хувьцаанд хөрөнгө оруулах ба хувьцаанд хөрөнгө оруулахгүй байхын аль нь илүү үнэ цэнэтэй байхыг сонирхдог. Хэдий тийм боловч хувьцааны зах зээлийг  бодит байдалд тулгуурлан үнэлж дүгнэж байх нь чухал юм. Бодит асуудлуудыг үл хайхарсанаас  хувьцааны зах зээлийн тухай энгийн цуу яриаүүд урган гардаг. 

Уг таван цуу яриаийг танилцуулвал:

Хөрөнгийн биржийн үүсэл

Хүмүүс хувьцааг ярихдаа ихэвчлэн “Нью – Йорк” – ийн хөрөнгийн биржид бүртгэлтэй байдаг компаниудын тухай ярьдаг. Корпорацид байгаа хэний ч өнцгөөс авч үзэхэд хөрөнгө оруулагчдад “Нью - Йорк” – ийн хөрөнгийн биржийн хөрөнгө оруулах гэсэн үгтэй утга санаа нийлэхээ болих цаг ирнэ гэдгийг төсөөлөхөд ч хэцүү. Гэхдээ энэ нь үргэлж энэ чигээрээ байгаагүй нь ойлгомжтой. Тэр үеийн валютын тогтолцоонд хүрэх замд маш олон арга зам байсан. Та магадгүй хамгийн анхны нэгж хувьцаа арилжаалагдсаныхаа дараахан 10 дахин өсөхөд  суралцахдаа гайхаж магадгүй.

Балансыг ойлгох нь

Баланс буюу санхүүгийн байдлын тайлан нь компаний хөрөнгө, өр төлбөр ба эздийн өмчийг(цэвэр дүнгээр) илэрхийлдэг юм. Баланс, орлогын тайлан болон мөнгөн урсгалын тайлан нь байгуулагын санхүүгийн тайлангын тулгын 3 чулуу болдог. Хэрвээ та компаны хөрөнгө оруулагч бол, балансын бүтэц зохион байгуулалт, хэрхэн анализ хийх, утгын тайлан унших нь маш чухал юм.

Дэлхийн дулааралтаас болж үүссэн 5-н хөрөнгө оруулалтын эрсдэл

     Хэрвээ дэлхийн уур амьсгал, цаг агаар, температур үргэлж тогтворгүй байвал компани болон хувийн байгууллагууд шинэ төрлийн эрсдэлд анхаарлаа хандуулна. Хөрөнгө оруулагчид ирээдүйн эдийн засгийн өсөлтөнд үйлдвэрүүдэд их хүчтэй нөлөөлөх зарим байж болох эрсдэлүүдийг урьдчлан танин мэдэх нь зүйтэй. Энэхүү нийтлэл нь засгийн газар, корпорациуд болон хувийн байгууллагууд уур амьсгалын өөрчлөлтөөс болж үүссэн олон төрлийн эрсдэлүүдийг хэрхэн үнэлэж, урьдчлан сэргийлэх талаар авч үзнэ.

Компаниудын ногдол ашиг төлөх шалтгаан юу вэ? ямар аргаар төлдөг вэ?

Ногдол ашиг хувьцаа эзэмшигчдэд хэрхэн нөлөөлдөг талаар интернетээс хайж үзэхэд олон төрлийн мэдээлэл гарч ирэх бөгөөд эдгээрээс хамгийн чухал нь компаниуд ногдол ашиг төлдгийн зорилго, яагаад зарим компаниуд ногдол ашиг төлж байхад зарим нь төлдөггүй вэ? гэсэн асуудлууд юм. Компаниудын хэрэгжүүлдэг ногдол ашгийн бодлогуудыг тайлбарлахын өмнө ногдол ашгийн бодлогын талаарх үзэл баримтлалуудтай танилцъя.

Инфляциас хэрхэн ашиг олох вэ?

Инцляци- бүтээгдэхүүн үйлчилгээний үнийн тогтвортой өсөлтийг илэрхийлэх ба энэ нь бүх үйлдвэрлэгчдийн хувьд зайлс хийх боломжгүй зүйл юм. Хэрэв та эцэг эхээсээ, эсвэл өвөө эмээгээсээ 25 жилийн өмнө нэг литр сүү ямар үнэтэй байсныг асуугаад түүнийгээ өнөөдрийн зах зээлийн нэг литр сүүний үнэтэй харьцуулбал хэр их өссөн байгааг харах боломжтой юм. Уг үнэ нь ихэнхдээ маш их хэмжээгээр өссөн байдаг. Үнэ өссөөр байна гэдэг хэрэглэгчдийн хувьд муу мэдээ ба ижил хэмжээний бүтээгдэхүүнийг худалдан авах үнэ жил ирэх тусам өссөөр байдаг бөгөөд инфляци нь ухаалаг хөрөнгө оруулагчийн хувьд ихээхэн хэмээний ашиг дагуулах нь бий.

Инфляцид мэдрэмтгий хөрөнгө оруулалт

                Инфляци нь улс орны мөнгөн тэмдэгтийн үнэ цэнийг унгагч юм.  Инфляцийн түвшинд нөлөөлөгч, түүнийг бий болгох үндэс суурь гэж тодорхойлогддог хүчин зүйлс хэдий байдаг ч хэрэглэгч болон хөрөнгө оруулагчийн хувьд үр дүн бол ижил юм. Үнэ өссөн нь л хамгийн чухал юм. Хөрөнгө оруулагчийн хувьд инфляци ихтэй орчинд мөнгө олох хамгийн зөв арга зам бол ирээдүйд үнэ цэнэ нь инфляцийн түвшингөөс илүү их хэмжээгээс өсөх боломж бүхий үл хөдлөх хөрөнгийг худалдаж авах явдал юм. Хөрөнгө оруулалтын хувьд инфляциас хамгаалах тодорхой аргууд байдаг байна. Үүнд: Үл хөдлөх хөрөнгө, алт, тос, хувьцаа болон инфляцитай уялдсан бондууд орно.

·         Үл хөдлөх хөрөнгө нь инфляцитай үеийн түгээмэл сонголтуудын нэг бөгөөд цаг хугацаа өнгөрөхийн хирээр үнэ цэнэ нь өсөхөөс гадна хүүгийн орлого хүртэх боломжийг олгодог байна. Инфляциас улбаалан үл хөдлөх хөрөнгийн үнэ цэнэ өсөхийн хирээр хүүгийн төлбөрийн хэмжээ ч мөн адил өсдөг байна.

·         Алт нь мөн адил түгээмэл хамгаалалтын нэг юм. Инфляци ихтэй үед хөрөнгө оруулагчид уг үнэт металыг ихээр сонирхож эхлэдэг ба энэ нь үнэ цэнийн өсөлттэй нь холбоотой. Хэдийгээр мөнгө болон бусад металын үнэ өсөх хандлагатай байдаг ч алт нь уг чиглэлд үнийн өсөлтөөрөө цахиур хагалах хандлагатай байдаг байна.

·         Үл хөдлөх хөрөнгө болон алтны адилаар газрын тосны үнэ инфляцийг даган хөдөлдөг байна. Нэгэнт орчин үеийн нийгмийн хэрэгсэлүүд бинзен тосоор ажилдаг, үүнээс бүрэн хамааралтай байдаг тул газрын тос нь инфляци ихтэй байх үед маш чухал байр суурийг эзэлж эхэлдэг байна.

Тогтмол орлого

Инфляци нь ихэнхдээ хүүгийн түвшинг өсөхөд хүргэдэг байна. Учир нь хүүгийн түвшин болон бондын үнэ нь урвуу хамааралтай байдаг ба Инфляци нь одоогийн эзэмшиж буй бондыг нь хөрөнгө оруулагчдийн хувьд үнэн цэнэгүй болгож байдаг байна. Уг бэрхшээлийг даван туулахын тулд хөрөнгө оруулагчид инфляцитай уялдуулсан бондыг худалдаж авдаг байна. АНУ-ийн хувьд “Инфляциас Хамгаалагдсан Засгийн Газрын Үнэт Цаас” нь түгээмэл инфляцитай уялдуулсан хөрөнгө оруулалтын хэлбэр юм. ИХЗГҮЦ нь ихэвчлэн “Хэрэглэгчийн Үнийн Индекс”-тэй уялдсан байдаг. Индекс өсөх үед ИХЗГҮЦ-ний үнэ цэнэ мөн даган өсдөг байна. Бодит үнэ цэнэ өсөхөөс гадна хүү нь бодит үнэ цэнээс тооцогддог тул мөн өсдөг байна. Үүнээс өөр олон төрлийн инфляцитай уялдуулсан бондын хэлбэр байдаг байна.

Бусад арга замууд-less conventional

                Инфляциас сэргийлэх хөрөнгө оруулалтын бусад хэлбэрүүд мөн байдаг байна. Жишээлбэл: банкны зээл болон өндөр өгөөж бүхий өр төлбөр нь инфляциас сэргийлэх хэлбэрүүдийн нэг болно. Банкны зээл нь хөвөгч хүүтэй байх ба энэ нь банк нь инфляцитай уялдуулан хүүгийн түвшингээ нэмэгдүүлэх ба үүнийг нь даган хөрөнгө оруулалтын өгөөж нэмэгддэг байна.

                Доод түвшин

                Ямар ч хөрөнгө оруулалтын хамгаалалтад өөрийн гэсэн давуу болон сул талууд оршдог байна.  Уламжлалтын инфляцийн хамгаалалтын арга барилыг ашиглалаа гээд энэ нь заавал зөв, оновчтой байна гэсэн үг биш юм. Зарим өвөрмөц эдийн засгийн нөхцөл байдлууд бүх эрсдэлийг хүлээгчдийг алдарын индэрт залж харин гарцаагүй хэмээгдэж байсан ялагчдийг тоосонд булж орхидог байна. Тиймээс л үүнийг “Эргэн төлөгдөх чек” эсвэл “мөнгө олох баталгаажсан арга” бус харин “Хөрөнгө оруулалт”(логик сэтгэлгээ болон найдварын хослол) гэж тодорхойлоод байгаа юм.               

Эх сурвалж: www.investopedia.com

Орчуулсан: Э. Одбаяр

(Энэхүү орчуулга нь албан ёсны бус бөгөөд үг хэллэг, утга зүй, найруулгын алдаатай байх магадлалтай учир ямар нэгэн эрдмийн ажилбар олон нийтийн хэрэглээнд ашиглахгүй байхыг хүсье.)

Бидний хүүхдэдээ заах ёстой 5 санхүүгийн хичээл

Хөрөнгө оруулалтын сэдэв дээр ирэхэд, ихэнх хүмүүсийн бодол шууд хувьцаа болон бонд руу үсэрдэг. Эдгээр үндсэн хөрөнгө оруулалтын хэрэгслүүд мэдээж баялгийг бий болгох шударга  хуваарилахыг хариуцах боловч хоёулаа нь л бэлэн мөнгөний анхны хөрөнгө оруулалт шаарддаг. Мэдээж хэрэг бэлэн мөнгө нь хаа нэгтэйгээс орж ирсэн байх ёстой.

Бидний ихэнх  нь "хаа ч хамаагүй" ажилд орж орхидог. Ажил, мөнгө хоёрын хооронд дахь уялдаа холбооны талаар суралцах нь бидний бүхий л амьдралынхаа турш хаа нэгтээс авч байгаа сургамж юм. Таны хүүхдэдээ заах хичээл чинь тэдэнд хожим-ийн амьдралд нь санхүүгийн аюулаас зайлсхийхэд туслах нэг чухал арга зам байх юм.

Хичээл №1 Мөнгө олоход мөнгө хэрэгтэй

Туршлагатай бөгөөд найдвартай хүний үгс нь нь тэдний эцэг эхээс илүүтэй залуу хөрөнгө оруулагчдад илүү хэрэгтэй байдаг.  Бүхний дараа хэдэн өсвөр насныхан шинэхэн компанид хувьцааны опцион болон өмчийн ногдол хувийг гаргах тухай бодож үзнэ.

Хэрэв таны хүүхэд шинэ видео тоглоом, дугуй, эсвэл дунд сургуулийн төгсөлтийн баяр наадам гэх мэт зүйлсийн тасалбар авахаар эцэг эхийнхээ банкнаас мөнгийг юүлж байвал, энэ нь тэдний хэрхэн мөнгө олох вэ гэдгийг сурах цаг ирсний дохио юм.

Хичээл №2 Чамд зорилго хэрэгтэй

“Маш олон төлөвлөгөө бүтэлгүйтдэг боловч хэн ч төлөвлөгөөтэй байснаар алдадгүй” гэж маш олон хүмүүс олон ч удаа хэлсэн байдаг. Эрхий хурууны энэ үндсэн дүрэм нь хүүхдүүд болон насанд хүрэгчдэд хамаатай. Энэ нь машин худалдан авах байна уу зорилго эсвэл шинэ mp3 тоглуулагч худалдан авах зорилго эсэхээс үл хамааран эхлээд зорилгоо тодорхойлохоос эхлэх ба дараа нь тэр зорилгодоо хүрэх төлөвлөгөөнүүдийг боловсруулах, хөгжүүлэх зэрэг байна.

Нэг шаардлагатай зүйл чинь тогтоогдсон бол чиний нахиалж байгаа залуу ажилчин тогтсон хугацаанд зорилгоо гүйцэлдүүлэн худалдаж авахаар ойртсон үед үнийн дүнтэй цаасыг тавьж чадах юм.  Дараа нь энэ нь мөнгө авахын тулд төлөвлөгөө гаргаж ирэх цаг юм. Энэ зорилго нь магадгүй насанд хүрэгчдийн хэтийн төлөвлөгөөнөөс жижиг байж болох боловч зорилгодоо хүрэхийн тулд ажиллаж байгаа стратеги нь насанд хүрсэн хүрэгчдэд ч адилхан замаар үйлчилдэг.Чиний жоохон хүү эсвэл охин чинь аливаа зүйлийг хийх тодорхой зорилготой боллоо.

Хичээл №3 Орлогын тооцоо

Дараагийн нэг чухал зүйл нь мөнгийг ажил эрхлэх замаар бий болгох юм.Өдөр болгон ажилдаа явах нь хөрөнгө оруулагчдийн дийлэхийнх нь сэтгэл хангалуун байх эхний алхам нь болдог. Энэ хүүхдүүд ч мөн бодит байдал дээрх хичээл болж өгдөг.

Залуусын эхний ажил нь энгийн зүйлээс эхэлдэг. Жишээ нь: Ундаа зарах, хүүхэд харах, нохой салхилуулах, өвс тайрах, навч хамах эсвэл цас цэвэрлэх гэх мэт. Ямар ажил вэ гэдэг нь тийм ч чухал биш бөгөөд гагцхүү үүний санаа нь ажил болон зорилтын биелэлт хоорондын уялдаа юм. Хүүхдүүд ажиллах нь маш бага байдаг бол мөнгөн тэтгэмж байнга авдагийх . Гэртээ гэрийн ажлаа хийх нь үүрэг хариуцлага бий болгоод зогсохгүй тэднийг ирээдүйд нь бэлтгэж буй өөр нэгэн арга юм.

Хичээл №4 Шагнал гардуулах сэдэлжүүлэлт

Хөрөнгийн зохистой хэмжээ өссөн дараа худалдан авах хийж болно. Энэ нь нь мөнгө үрэх болон зугаацах цаг! Мэдээж үүний хажуугаар хадгаламж уу эсвэл хөрөнгө оруулалт уу гэдэг талаар хурдан ярих цаг бас мөн.

Хичээл №5 Ажлын шагнал

Тэдний худалдаж авсан шинэ тоглоомонд илүү туслах бараа олж авах, үйлчилгээ үзүүлэх нь зэрэг ажлуудын хоорондын уялдааны тухай хүүхдэдээ зааж сургах нь тэдэнд илүү худалдан авалт нь ямар ч материаллаг объектоос илүү үргэлжлэх болно гэсэн үнэ цэнэтэй амьдралын ур чадварыг заадаг.

Ингэснээр тэд мөнгө олохын тулд хүчин чармайлт хэрэгтэй гэдгийг ойлгож эхлэх бөгөөд төлөвлөлт болон зорилго дэвшүүлж, үнэ цэнийн талаар үзэл бодлыг олж авах болно. Энэ дасгал нь хүчтэй ажлын ёс зүй бий болгох, сайн хийсэн ажил нь бахархал байх зэргийг хүүхэддээ заах эхний алхам юм.

Хөршүүд, найз нөхөд, хамаатан садантайгаа холбоо тогтоох нь харилцаа холбооны нэг жишээ юм. Таны хүүхэд харилцаа холбооны үнэ цэнэ, хүч чадлын талаар бүгдийн өөрөө сурна. Энэ нь зарцуулах илүү орлого олох хавьгүй хэцүү гэдгийг ухаарах нь маш чухал юм. Мөн мөнгө олох нь үрэхээсээ хамаагүй хэцүү гэдгийг ойлгох болно.

Төгсгөлд нь

Өнгөрсөн бүх хичээлүүд нь сонголт хийх чадварын тухай байсан бөгөөд амьдралын бэлэг болох асар олон сорилтууд болон бүх давуу талуудын талаар хүүхдэдээ зааж сургах нь ажлаа сонгох уу эсвэл зорилгоо сонгох уу, мөнгө хадгалах уу үрэх үү зэрэг олон туршлагынхаа талаар хүүхдэдээ зааж болохуйц давуу тал болсон.  Санаж яв, энэ нь таны хүүхэд хэр их мөнгө олж байгаа мөнгөний хэмжээ бус урт хугацаанд тооцоотой хандах тухай хичээл юм.

Эх сурвалж: www.investopedia.com

Орчуулсан:С.Мөнхтүшиг

(Энэхүү орчуулга нь албан ёсны бус бөгөөд үг хэллэг, утга зүй, найруулгын алдаатай байх магадлалтай учир ямар нэгэн эрдмийн ажилбар олон нийтийн хэрэглээнд ашиглахгүй байхыг хүсье.)

Санхүүгийн тайлангийн тухай таны мэдэх ёстой 12 зүйл

Richard Loth

Компанийн санхүүгийн тайланд тоотой хэрхэн ажиллахыг мэдэх нь хувьцаанд хөрөнгө оруулагчдын хувьд чухал ур чадвар юм. Компанийн хөрөнгө оруулалтын чанарыг ойлгож мэдэхийн тулд тайлан тэнцэл, орлогын тайлан, мөнгөн гүйлгээний тайланг гүнзгий сайн боловсруулж, дүн шинжилгээ хийх нь хөрөнгө оруулалтын ухаалаг сонголт хийх үндэс суурь болно.  Гэсэн хэдий ч санхүүгийн тайлангийн харилцан адилгүй байдал нь биднийг хувийн ба хувь нийлүүлсэн санхүүд анхаарлаа хандуулахаас өмнө юун түрүүнд санхүүгийн тайлангийн тодорхой ерөнхий шинж чанаруудтай танил болохыг шаардаж байна. Энэ өгүүллэгт санхүүгийн тайлан юуг санал болгодог вэ, өөрийн ашиг сонирхлын тулд хэрхэн ашиглах вэ гэдгийг бид харуулна.    

Давтлага: Санхүүгийн тайлангийн гүнзгий дүн шинжилгээ

1.    Санхүүгийн тайлан нь дүнгийн хавтгай 
Дэлхий дахинаа сая сая хувь хөрөнгө оруулагчид байдаг. Эдгээр хөрөнгө оруулагчдын ихэнх хувь нь өөрсдийн хөрөнгө оруулалтынхаа төлөө сонголтын хэрэгсэл болгож хамтын хөрөнгө оруулалтын санг сонгодог. Маш их хувь нь мөн хувьцаанд шууд хөрөнгө оруулалт хийдэг. Хянамгай хөрөнгө оруулалт нь хүчирхэг тайлан тэнцэл, тогтвортой орлого, эерэг мөнгөн гүйлгээтэй чанартай компанийг хайж олохыг биднээс шаарддаг. 

Та өөрөө бие даан хийсэн ч хөрөнгө оруулалтын мэргэжилтний зааварчилгаанд найдсан ч санхүүгийн тайлангийн тодорхой суурь дүн шинжилгээг хийх чадварт суралцах нь тун ач холбогдолтой. Энэ нь зөвхөн экспертүүдийн хийдэг зүйл биш гэдэг нь тодорхой. 30 гаруй жилийн өмнө Robert Follet хэмээх бизнесмен "Бизнест амжилтыг хэрхэн хадгалах вэ" гэдэг нэртэй номыг 1987 онд бичжээ. Түүний зарчмын гол зүйл нь бизнест амжилтыг доллар-аар хадгална, дүнгийн хавтгай нь санхүүгийн тайлан юм гэдэг асуудал байлаа. Тэрээр “Ихэнх хүмүүс бизнесийн амжилтыг хадгалах гэдгийг ойлгодоггүй. Тэд ашиг, мөнгөн хөрөнгө, мөнгөн гүйлгээ, хөрөнгө оруулалтын ногдол ашигтай хольж андуурдаг” гэдгийг хүлээн зөвшөөрчээ.

Өнөөдөр ихэнх хөрөнгө оруулагчид, ялангуяа санхүүгийн тайланд хөрөнгө оруулах эсэхийг тодорхойлох дээр тулаад ирэхээр үүнтэй ижил зүйлийг хэлж болно. Гэвч  үүнээс эмээх хэрэггүй, үүнийг зохицуулж болно. Michael C. Thomsett “Суурь дүн шинжилгээг төгс эзэмших нь” (1998) хэмээх номонд хэлснээр “Wall Street юм уу ямар ч төрөлжсөн аж үйлдвэрлэлд агуу нууц гэж үгүй. Санхүүгийн ертөнцөд ойлгогдомгүй маш цогц, нийлмэл зүйл их бага байдаг. Зарчим нь тэдний нэрийн илэрхийлж байгаа шиг энгийн харьцангуй ойлгомжтой байдаг. Санхүүгийн мэдээллийг төвөгтэй болгодог цорын ганц хүчин зүйл нь мэргэжлийн хэл, статистикийн нийлмэл дүн шинжилгээ, нийлмэл томьёонууд бөгөөд энэ нь шууд яриа шиг мэдээллийг сайн дамжуулж чаддаггүй.” (Нэмэлт мэдээллийг авахыг хүсвэл Суурь дүн шинжилгээний танилцуулга, суурь ойлголтууд нь юу вэ? гэдгээс лавлана уу.)

2. Санхүүгийн ямар тайланг ашиглах вэ? 
Хөрөнгө оруулах зорилгоор дүн шинжилгээ хийх үед ашиглах санхүүгийн тайлангууд нь тайлан тэнцэл, орлогын тайлан, мөнгөн гүйлгээний тайлан зэрэг болно. Хувьцаа эзэмшигчдийн өмч, хуримтлагдсан ашгийн тайлан тун ховор танилцуулагдах ба мэдэхэд сайхан зүйлийг агуулдаг ч гэсэн эгзэгтэй бус мэдээлэл байдаг тул санхүүгийн шинжээч нар ашигладаггүй. Анхаарах нь: ихэнх хөрөнгө оруулагчид зөвхөн орлогын тайлан, тайлан тэнцлийг анхаарах хандлагатай байдаг. Тиймээс мөнгөн гүйлгээний тайланг хоёрдугаар байранд тавьдаг. Энэ бол алдаа юм. Одооноос мөнгөн гүйлгээний тайлан нь дүн шинжилгээний эгзэгтэй чухал мэдээний санг агуулдаг гэдгийг сэтгэлдээ байнга санаж яв. (илүү судлахыг хүсвэл Тайлан тэнцлийг унших нь, Орлогын тайланг ойлгох нь, Мөнгөн гүйлгээний чухал зүйл зэргээс харна уу)

3. Тооны цаана юу байдаг вэ? 
Компаний санхүүгийн тоо нь бодит үйл явдлуудыг тусгадаг. Хэрэв та чухал шаардлагатай тоон мэдээллийн цаадах суурь бодит байдлыг төсөөлж чадвал хөрөнгө оруулалтын дүн шинжилгээнээс урган гарах эдгээр тоо ба санхүүгийн харьцаа/үзүүлэлтүүдийг ойлгоход хялбар. Тухайлбал: тоотой зууралдахын өмнө компани юу хийдэг вэ, компаний бүтээгдэхүүн, эсвэл үйлчилгээ, үйл ажиллагаа явуулдаг аж үйлдвэрлэлийн талаар ойлголттой байх гэсэн үг.

4. Санхүүгийн тайлангийн харилцан адилгүй байдал
Санхүүгийн тайланг нэгэн хэв маягт цутгасан юм шиг байна гэж бүү бод. Санхүүгийн тайлангийн тухай олон ном, өгүүллэгүүдэд бүгдэд тохирох нэг хэмжээ гэсэн хандлагыг авч үздэг. Туршлага багатай хөрөнгө оруулагч нь санхүүгийн танилцуулга нь гол чиглэлээс хазайсан буюу “хэв шинжит” хэмээн нэрлэгдэх компанитай таарах үедээ төөрөлддөг. Бизнесийн үйл ажиллагааны олон хэлбэр нь санхүүгийн тайланг харилцан адилгүй болоход хүргэдэг гэдгийг л сана. Тайлан тэнцлийн хувьд яг ийм байдаг бөгөөд харин орлого ба мөнгөн гүйлгээний тайлангийн хувьд энэ үзэгдэлд харьцангуй бага өртдөг.  

5. Санхүүгийн мэргэжлийн хэлийг ойлгох сорилт
Санхүүгийн тайлангийн нэршлийн нийцтэй стандартчилал дутагдалтай байдгаас санхүүгийн тайланд оруулсан мэдээг ойлгоход төөрөгдөл үүсдэг. Энэ нөхцөл байдал нь хөрөнгө оруулалт хийж эхэлж байгаа хүмүүсийг төөрөгдүүлдэг.  Энэ асуудал нь ойрын ирээдүйд өөрчлөгдөнө гэсэн бага зэргийн найдвар байгаа ч санхүүгийн сайн толь бичиг тус болно.

6. Тайлан тооцоо нь шинжлэх ухаан бус урлаг 
Санхүүгийн тайланд тусгагдсан компаний санхүүгийн байдлын танилцуулгад менежментийн урьдчилсан тооцоо, үнэлгээ нөлөөлсөн байдаг. Хамгийн сайнаар авч үзбэл, менежмент нь үнэнч шударга, илэн далангүй байдаг бол гадны аудиторууд шаардсан, хатуу чанга, харилцан буулт хийхгүй байх чанартай байдаг. Нөхцөл байдал ямар ч байсан, тайлан тооцооны үйл ажиллагаанд тодорхой бус байдал байсан хэдий ч хянамгай хөрөнгө оруулагч нь санхүүгийн тайлангийн дүн шинжилгээний хувьд мэдэх эрмэлзэлтэй, үл итгэсэн хандлагыг агуулах ёстой.  (Үүнтэй холбоотой зүйлийг Хувьцаат компаний нийтлэлийг уншихаа бүү март, Зүүлтийг хэрхэн унших вэ- 2 дугаар хэсэг: Тайлан тооцооны эрсдлийн үнэлгээ-г үзнэ үү.)

7. Тайлан тооцооны хоёр түлхүүр конвенци
Санхүүгийн тайлан бэлтгэхэд Тайлан тооцооны нийтээр хүлээн зөвшөөрсөн зарчмууд (GAAP)-ыг ашигладаг. Тайлан тооцооны эдгээр ойлголт, нөхцөлүүдийн нийлбэр тоо нь агуу их. Хөрөнгө оруулагчдын хувьд эдгээр конвенцуудаас дор хаяж  түүхэн өртөг, тооцон хамаатууллын арга гэсэн хоёр суурь ойлголтыг мэдэх нь хамгийн чухал. GAAP-ийн дагуу үндсэн хөрөнгө нь худалдан авсан үнэ (түүхэн өртөг)-ээр тооцогддог ба энэ нь одоогийн зах зээлийн өртгөөс мэдэгдэхүйц ялгаатай байна. Жилийн орлогыг бараа ба үйлчилгээ хүргэгдсэн үед, зардлыг гүйцэтгэл хийгдсэн үед тооцно. Ерөнхийдөө энэ байдал нь бэлэн мөнгөний бодит баримт ба зарлагатай дүйцэхгүй, тийм учраас мөнгөн гүйлгээ маш чухал болдог юм.

8. Санхүүгийн бус тайлангийн мэдээлэл 
Эдийн засаг, аж үйлдвэрлэл, өрсөлдөөнт байдал, зах зээлийн хүчин төгөлдөр байдал, технологийн өөрчлөлт, менежмент ба ажиллах хүчний чанар зэрэг нь компанийн санхүүгийн тайланд шууд тусгагддаггүй. Хөрөнгө оруулагч нар санхүүгийн тайланг шинжлэх нь нэг зүйл, гэсэн хэдий ч томоохон хөрөнгө оруулалтын тааврын бас нэг чухал хэсэг юм гэдгийг анхаарах хэрэгтэй.

9. Санхүүгийн харьцаа ба үзүүлэлт 
Санхүүгийн тайлангийн абсолют тоо нь хөрөнгө оруулалтын дүн шинжилгээнд өчүүхэн үнэ цэнэтэй ба эдгээр тоог компанийн санхүүгийн гүйцэтгэл, нөхцөл байдлыг үнэлэх гүнзгий агуулгатай харьцаанд шилжүүлэх ёстой. Үр дүнд нь гарсан харьцаа, үзүүлэлт нь чиг хандлагыг тодорхойлох урт хугацааны үеийг харуулна. Энэ үед бүгдэд тохирох нэг хэмжээ гэсэн хам шинжийг анхаарах ёстой. Үнэлгээг өгөх санхүүгийн хэмжигдэхүүнүүд нь аж үйлдвэрлэл, компанийн хэмжээ, хөгжлийн түвшингээс хамааран харилцан адилгүй байна.   

10. Санхүүгийн тайлангийн зөвлөмж
Санхүүгийн тайлангийн тоонууд нь зохицуулах удирдлагаас шаарддаг зөвлөмжөөр хангахад бэрхшээлтэй. Компанийн санхүүгийн нөхцөл, гүйцэтгэлийг зөв үнэлэхэд санхүүгийн тайлангийн зөвлөмжийг ойлгох нь чухал гэдэгтэй мэргэжлийн дүн шинжээч нар санал нийлдэг. Санхүүгийн тайлангийн талаар аудиторууд “Дагалдах зөвлөмж нь санхүүгийн тайлангийн салшгүй нэг хэсэг” гэсэн байдаг. Эдгээр зөвлөмж зааврыг чухал авч үзэх хэрэгтэй.  (Илүү дэлгэрэнгүйг Зүүлт: Нарийн бичиглэлийг уншиж эхэлье –ээс үзнэ үү)

11. Аудиторын тайлан 
Хянамгай хөрөнгө оруулагч нь нийтийн дунд худалдаа явуулах эрхтэй компаниудаас шаарддаг санхүүгийн аудитын тайлантай компанид л хөрөнгө оруулах ёстой. Компанийн санхүүг ухахын өмнө хийх ёстой эхний зүйл нь аудиторын тайланг унших юм. “Цэвэр санаа бодол” нь нэвтрэх ногоон гэрлийг танд өгдөг. Өгсөн үнэлгээ нь сайн ч байж болно, муу ч байж болно. Муу байвал танд цааш үзэх шаардлагагүй байж болно. 

12. Санхүүгийн нэгтгэсэн тайлан 
Санхүүгийн тайлан дахь "нэгтгэсэн" гэдэг үг нь ерөнхийдөө нэгтгэсэн тайлан тэнцэл гэсэн үг. Эцэг компанийн нэгтгэл ба түүний давуу эзэмшигч (50%-аас илүүг эзэмшдэг эсвэл "үр дүнтэй хяналт") охин компаниуд гэдэг нь тусдаа хуулийн этгээдүүд нэгдмэл үйл ажиллагаа явуулахыг эдийн засгийн нэг нэгж юм. Таамаглал нь нэг этгээдийн нэгтгэсэн нэг тайлан байх нь өөр өөр этгээдийн салангид тайлан байхаас илүү ач холбогдолтой.

Дүгнэлт  
Энэ тойм дахь санхүүгийн тайлангийн хэтийн төлөв нь уншигч нарт том зураглалыг өгөх зорилготой. Анхлан хөрөнгө оруулагч нар сэтгэлдээ үүнийг тунгаан, компанийн санхүүд нөлөөлөх хөрөнгө оруулалтын чанарыг ойлгох аналитик дэлгэрэнгүй суралцахад илүү сайн бэлтгэгдэнэ.

Dictionary:

balance sheets              тайлан тэнцэл

cash flow statement      мөнгөн гүйлгээний тайлан

Scorecards                    дүнгийн хавтгай, карт

Return investment         хөрөнгө оруулалтын ногдол ашиг

mutual fund                   хамтын хөрөнгө оруулалтын сан

prudent                          хянамгай

asset                             мөнгөн хөрөнгө

shareholders' equity     хувьцаа эзэмшигчийн өмч

retained earning           хуримтлагдсан ашиг

accrual accounting       тооцон хамаатууллын арга

Эх сурвалж: www.investopedia.com

Орчуулсан: Ганди

(Энэхүү орчуулга нь албан ёсны бус бөгөөд үг хэллэг, утга зүй, найруулгын алдаатай байх магадлалтай учир ямар нэгэн эрдмийн ажилбар олон нийтийн хэрэглээнд ашиглахгүй байхыг хүсье.)

Залуу хөрөнгө оруулагчийн заавал унших 5 ном

Нийтэлсэн: Marv Dumon

Залуу үеийнхэн эртнээс хөрөнгө оруулж баялаг бий болгож байх нь чухал юм. Тэр дундаа ухаалгаар хөрөнгө оруулалт хийх нь тухайн хөрөнгө оруулагчийн хөрөнгө илүү их өгөөж өгөх үндэс нь болдог. Тэгвэл дараах хөрөнгө оруулалтын 5 ном нь залуу хөрөнгө оруулагчийн бизнесийн болон санхүүгийн ойлголтыг сайжруулахад чухал ач холбогдолтой юм.

1.      Robert Kiyosaki“Rich Dad, Poor Dad” (2000)

Залуу хөрөнгө оруулагчид заавал унших хэрэгтэй номуудын нэг яах аргагүй мөн юм. Ядуу болон дундаж орлоготой иргэд мөнгөний төлөө ажилладаг бол баячууд суралцахын тулд ажилладаг гэж Kiyosaki үзсэн байна. Мөн санхүүгийн мэдлэгийн чухал байдлыг тодотгосон ба нягтлан бодох бүртгэлийн талаар мэдлэгтэй байх хэрэгтэй хэдий ч зарим тохиолдолд төөрөгдүүлэх магадлалтай байдаг гэж бичсэн байна. Үл хөдлөх хөрөнгө таны түрийвчин дэх мөнгөн урсгалыг нэмэгдүүлдэг.

Үүний зэрэгцээ зохиолч Америкийн боловсролын системийг хангалттай хөрөнгө хуримтлуулаад ажиллахгүй амьдрахыг заах биш амьдралынхаа турш хичээнгүй ажилладаг байх ёстойг заадаг байх хэрэгтэй гэж зөвлөсөн байна. Эдгээрээс гадна татварын төлөвлөлт зэрэг санхүүгийн чухал ойлголтуудын талаар бичсэн байдаг байна.

2.      Warren Buffett "The Essays of Warren Buffett: Lessons For Corporate America" (1997)

Эдгээр эсээнүүдэд орчин үеийн хамгийн амжилттай гэгддэг хөрөнгө оруулагч Уоррен Баффет Америкийн бизнесийн ертөнц болон хувьцаа эзэмшигчдэд ач холбогдолтой сэдвүүдийн хүрээнд өөрийн үзэл бодлоо илэрхийлсэн байдаг. Компанийн удирдлага болон хувьцаа эзэмшигчдийн хоорондох харилцаа холбоо, компанийн үнэ цэнийг дээшлүүлэхэд шаардлагатай шийдвэр гаргалтын үйл явц зэргийн талаар залуу хөрөнгө оруулагчид төсөөлөлтэй болох юм.

Уг эсээнүүдэд компанийн засаглал, санхүү ба хөрөнгө оруулалт, энгийн хувьцаанаас бусад сонголтууд, нэгдэлт ба нийлэлт, нягтлан бодох бүртгэл болон үнэлгээ, татварын асуудлууд зэрэг сэдвүүдийн талаар авч хэлэлцсэн байна. Мөн өөрийн суурь зарчмуудын талаар дурдсан байдаг байна. Түүний нэг арга барил нь багц бүрдүүлэлтийн чадварлаг менежерүүдийг ажиллуулдаг ба тэднийг өөрсдийнхөөр нь үлдээдэг.  

3.      Peter Lynch “Beating the Street”(1994)

Peter Lynch бол 20-р зууны хамгийн амжилттай хөрөнгө оруулагчдийн нэг юм. 1960-аад оны дундаас тэрээр Fidelity Investments компанид дадлагажигчаар ажлын гараагаа эхэлсэн байдаг. Ойролцоогоор 11 жилийн дараа тэрээр Magellan Fund-г удирдахаар томилогдсон ба уг компани нь тухайн үедээ 18сая долларын хөрөнгөтэй байсан. Peter Lynch-ийн удирдах хугацаанд уг сангийн дундаж орлого 29%-иар нэмэгдсэн байдаг.

Уг ном нь хувьцаа худалдах, худалдан авах шийдвэр гаргалтын хувьд Peter Lynch-ийн бодол санаанд нэвтрэх боломжийг залуу хөрөнгө оруулагчдад олгодог юм. Зохиолч нь зах зээлийн боломжуудыг Wall Street-с илүүтэйгээр хувь хүн, хөрөнгө оруулагч ашиглаж чаддаг гэдэгт бат итгэдэг ба хөрөнгөө өөрийн сайн мэддэг зүйлдээ оруулахыг уриалсан байна.

4.      Benjamin Graham “The Intelligent Investor” (1949)

Энэхүү ном нь 1949 онд бичигдсэн ба Warren Buffett уг номыг хөрөнгө оруулалтын хамгийн шилдэг ном гэж тодорхойлсон байна. Benjamin Graham нь “father of value investing буюу үнэ цэнийн хөрөнгө оруулалтын эцэг” гэгддэг хүн юм. Value investing буюу үнэ цэнийн хөрөнгө оруулалт нь суурь шинжилгээгээр тодорхойлогдсон бодит үнэ цэнээс доогуур үнэлэгдсэн хувьцааг худалдан авах хэрэгтэй гэж үздэг үзэл баримтлал юм.

Benjamin Graham уг номондоо хөрөнгийн зах зээлийн түүхийн гүнрүү орсон байдаг ба хувьцааны суурь шинжилгээ хийх талаар өгүүлсэн байна. Тэрээр өөрийн багцыг удирдах маш олон аргыг авч үзсэн байдаг ба хэд хэдэн компанийн хувьцаан дээр жишээ авч өөрийн үзэл бодлоо тайлбарласан байдаг байна.

5.      Napoleon Hill “Think and Grow Rich” (1937)

Уг ном нь Аугаа Хямралын үед бичигдсэн ба хэвлэлтэд гарснаас хойш 30сая ширхэг борлуулагдсан байдаг байна. Зохиолч өөрийн амьдралын турш хуримтлагдсан чинээлэг хүний талаарх ойлголтод суурилсан маш өргөн хүрээний судалгаа хийсэн байдаг. Andrew Carnegie-гийн зөвлөгөөгөөр Napoleon Hill өөрийн ажиглалт, судалгаанд суурилсан хувь хүний ололт амжилтын 13 зарчмыг бичсэн байна. Эдгээрт хүсэл, итгэл, мэргэжлийн мэдлэг, зохион байгуулалттай төлөвлөгөө, тэсвэр тэвчээр болон “зургаа дахь мэдрэмж” зэрэг ордог. Мөн ижил үзэл бодол бүхий хүмүүстэй brainstorming хийх нь тэдгээртэй хамтын харилцаа холбоо бүхий энерги бий болгоход эерэг нөлөөлөл үзүүлдэг.

Энэхүү ном нь амжилт болон баялагийн философийн талаарх ойлголтыг залуу хөрөнгө оруулагчдад хүргэдэг ба заавал уншвал зохих номуудын нэг мөн юм.

 Эдгээр номуудыг уншсанаар өөрийн хөрөнгө оруулалтын гараагаа зөв эхлэхэд хувь нэмэр оруулна гэж найдаж байна.

Эх сурвалж: www.investopedia.com

Орчуулсан: А. Индра

(Энэхүү орчуулга нь албан ёсны бус бөгөөд үг хэллэг, утга зүй, найруулгын алдаатай байх магадлалтай учир ямар нэгэн эрдмийн ажилбар олон нийтийн хэрэглээнд ашиглахгүй байхыг хүсье.)