Санхүүгийн харьцааг ашиглан түргэн хугацаанд хөрөнгө оруулалтын шийдвэр гаргах

Xөрөнгө оруулаx эсэхийг шийдвэрлэхэд шинжилгээ маш чухал. Хэдий чухал ч  шинэ хөрөнгө оруулагчид шинжилгээ хийхийн  оронд зөнгөөр орхих  нь элбэг. Шинжилгээг их хугацаа зарцуулж хийдэг, хэцүү байдаг учраас хийдэггүй. Үнэндээ шижилгээ нь айгаад байхаар зүйл огт биш. Та эдийн засгийн сургууль төгсөөгүй байсан ч үүнийг хийж чадна.

Хэрэв дараах шинжилгээг хийж сурвал бусад шийдвэр болон хөрөнгө оруулалт хийхэд илүү ойлгомжтой хялбар болно. Санхүүгийн шинжилгээ хийх арга нь 4 том хэсэгт хуваагддаг. Ашигт ашиллагаа , Хөрвөх чадвар, төлбөрийн чадварын тооцоо ба өртгийн тооцоо.

Ашигт ажиллагааны шинжилгээ

Ашигт байдал нь таныг компанид хөрөнгө оруулалт хийх эсэхийг шийдэх гол мэдээллийн түлхүүр хэсэг юм. Учир нь өндөр орлого нь өртөг болон зардалгүйгээр дангаараа хэзээ ч хөрөнгө оруулагчдад их ногдол ашиг/ эсвэл хувьцааны үнийн өсөлт/ өгдөггүй.

Ашигт ажиллагааны шинжилгээ нь бидэнд хэрхэн сэтгэлд нийцэх их ашиг орлого олох санаа болон энэ ашгийг компаний бусад чухал мэдээлэлтэй хэрхэн холбохыг хэлж өгч байдаг.

Ашигт ажиллагааны шинжилгэний нэг жишээ нь “Ашгийн түвшин” юм.

Ашгийн түвшинг тооцоход:

 Ерөнхийдөө том компаний ашгийн түвшин нь өндөр байх хэдий ч  энэ нь дангаараа бүхнийг тодорхойлохгүй юм. Компаний өнгөрсөн үе,  хөрөнгийн биржийн дундаж ханш болон өрсөлдөгч нартай нь харьцуулахад чухал үзүүлэлт болно.

Та ашгийн түвшинд анхаарлаа хандуулах хэрэгтэй, ялангуяа  компаний жил жилийн ашгийн түвшиний бууралтанд анхаарснаар зах зээлийн өөрчлөгдөж буй нөхцөл байдал эсвэл энэ нөхцөл дэх өсч буй өрсөлдөөний түвшин эсвэл өртгийн нэмэгдэл зэргийг харах боломж олгодог.

Зах зээл өөрчлөгдлөж байгаа нөхцөлд компанийн ашгийн харьцаа маш бага байвал энэ нь компаний зах зээлд их муу байрлалтай байгааг илэрхийлнэ.

Ашгийн түвшинд үйл ажиллагааны түвшин болон нийт ашгийн түвшин багтдаг.

Хөрвөх чадварын харьцаа

Хөрвөх чадвар гэдэг нь компанийн хөрөнгө хэр хурдан бэлэн мөнгө рүү шилжихийг харуулдаг. Хөрвөх чадварын харьцаа нь хөрөнгө оруулагчдад компанийн хөрөнгийн худалдан авалтад төлөх мөнгө, өр төлбөрөө хурдан хугацаанд төлөх, бизнесийн хэвийн үйл ажиллагаа болон гэнэтийн нөхцөл дэх төлбөр төлөх чадварыг харуулна.

Авлагын дансны эргэлтийн харьцаа бол компанийн өрөө төлөх авлагаа цуглуулах чадамж юм.

Авлагын дансны эргэлтийн харьцааны тооцоололт:

Энэ харьцаа нь компанийн мөчлөгийн хугацаанд хэдэн удаа өрөө төлөх давтамжтай ижил юм. Хэрэв авлагын дансны эргэлтийн харьцааг 360-д хуваавал авлага цуглуулах дундаж хугацаа болон дансны өрөө дунджаар хэд хоногт төлж байгааг олох шаардлагатай болно.

Өндөр тоотой гарах буюу олон удаа цуглуулж байвал хөрвөх чадвар сайн. Харин харьцаа бага байвал харилцагчид цагтаа төлбөрөө төлөхгүй байгааг харуулна.

Төлбөрийн чадварын харьцаа-Solvency Ratio

Төлбөрийн чадварын  харьцааг хөрөнгө оруулагчид тухайн компани урт хугацаанд хэрхэн ажиллаж чадах, үүргээ биелүүлэх болон ирээдүйн хөрөнгөө өсгөж, хөгжүүлэх боломжийг нь харах шинжилгээ юм. Та магадгүй ийм зүйл л хүлээх байх, өрийн асуудлаас болж нэр хүнд нь багасах, боломжууд нь бага зэрэг хаагдсан байгууллагад хөрөнгө оруулахаас илүүтэйгүүр өрийн харьцаа нь бага компанид хөрөнгө оруулах нь дээр байх гэж бодох байх.

Тооцоолох нь:

/Өрийн харьцаа буюу нийт хөрөнгө дэх нийт өр төлбөр/

Нийт өрийн хэмжээг нийт хөрөнгөд харьцуулсан нь хөрөнгийн хэдэн хувиар өр төлбөрийг барагдуулж байна вэ гэдгийг тооцоолж байдаг юм.

Энэхүү тооцооллыг гаргаж тухайн компаний талаар дүнэлт өгөхий сацуу, бусад өрсөлдөгч компаниудтай харцуулалт хийх боломжийг олгодог. Байгуулагдаад удаагүй байгаа нэгжид энэ харьцаа нь 1 байх төдийлөн боломжгүй /нийт өр/нийт хөрөнгө/, өөрөөр хэлбэл өрөө барагдуулах хөрөнгийн чадвар байхгүй учир энэ харцаа нь бага байна.

Ерөнхий дүгнэлтээр, энэ харьцаа нь 0-рүү дөхвөл сайн байна, учир нь хөрөнгөөс гадна өөр эх үүсвэрээр өрөө барагдуулж байна гэсэн үг. Зээлдүүлэгч нар компани нь татан буугдахаар болвол хөрөнгөөр үүрэг хүүлээдгийг сана. Мөн энэ нь зах зээлийн өр төлбөрөөс бас шалтгаалдаг, капиталын эрчимтэй өсөлттэй байвал энэ нь өр төлбөрийн эрчимтэй өсөлтийг мөн ихэсгэдэг байна.

Үнэ ашгийн харьцаа

Өртгийн харьцааг компанийнхаа хөрөнгө оруулалтын байдалд шинжэлгээ хийхэд ашигладаг. Гол санаа нь хөрөнгө оруулагчид компанийн энгийн хувьцаа хэр үнэтэй хэр хямд байгаа талаар ойлголтыг өгдөг харьцаануудыг ашиглан хэд хэдэн өөр хоорондоо ялгаатай аргуудыг харьцуулж үзэхэд оршино.

Үнэ ашгийн харьцаа бол хэн бүхний мэдэх 1 төгрөгийн төлөө төлөхөд бэлэн байгаа мөнгөний хэмжээг илэрхийлдэг өртгийн харьцаа юм.   Мөн зах зээл компанийн хэтийн төлөвийг үнэлж байгаа үнэлгээний хэмжүүр болдог. Үнэ ашгийн харьцаа өндөр байх тусам компани зах зээлд нэр хүндтэй, хөрөнгө оруулагчид хөрөнгө оруулалтанд итгэх итгэл өндөр байгаагийн илрэл болно.

Энэ харьцаа нь компаний өнгөрсөн үе болон эдийн засгийн өрсөлдөгчдийг харуулахын зэрэгцээ зах зээлийг бүхэлд нь харуулж чаддаг.Энэхүү өөрчлөлт нь ямар ч компаний ашгийг харьцуулахад амар арга юм. Голдуу энэ нь танд компаний ашгийн нэг төгрөг тутамд хөрөнгө оруулалагчдын төлөхөд бэлэн байгаа хэмжээг харуулдаг үзүүлэлт юм. Харин үнэ ашгийн харьцаа нь  өндөр байгааг компаний хувьцааг гарцаагүй өснө гэж ойлгож болохгүй.

 Компани болгон өөр өөр үнэ ашгийн харьцаа тай байдаг тиймээс салбарууд хоорондын харьцуулалтанд  үнэ ашгийн харьцааг ашиглаж болохгүй.

Өртгийн харьцаанд зах зээлийн үнэ, бүртгэлийн үнийн харьцаа болон мөнгөн гүйлгээний харьцаа ордог.

Дүгнэлт

Энэхүү тооцоолон бодох мэдээллийг их  амархан ойлгоно. Таньд хэрэгтэй бүх  тоон мэдээллийг ямар нэгэн компанийг санхүүгийн тайлан дээрээс олж авч болно (тухайн компанийн сайт болон тухайн компанийн хувьцааны сайтаас) Та өөрт хэрэгтэй мэдээллээ олж авсны дараа санхүүгийн шинжилгээний харьцаанд орлуулж бодно.

Хүн болгон хөрөнгө оруулалт хийхийг хүсдэг, гэхдээ яаж дээрх тооцоог хийхийг мэддэггүй болохоор хэрэглэхийг хүсдэггүй. Хэрхэн шинжилгээ хийхийг ойлгодог болоод өөрт хэрэгтэй мэдээллийг олж мэдэж чаддаг болсноор их ашиг олох болно.

Эх сурвалж: www.investopedia.com           

Орчуулсан:  Б. Ариунзаяа, С. Мөнхтүшиг